Niejeden z nas, decydując się na wizytę u adwokata, nie ma żadnego rozeznania na temat tego, jakie koszty będzie musiał ponieść w związku ze zleceniem profesjonalnemu pełnomocnikowi reprezentacji swojej osoby w konkretnej sprawie.
Oczywistym jest, że sytuacja na rynku usług prawniczych jest wielce różnorodna i żaden akt prawny czy rekomendacja nie może oddać jednolicie, ile kosztuje prowadzenie danej sprawy. Każdy przypadek musi być bowiem przez adwokata (radcę prawnego) rozpatrywany indywidualnie.
Przede wszystkim, należy odróżnić koszty honorarium adwokackiego od kosztów sądowych prowadzenia sprawy przez sąd. Podstawowym kosztem, który należy ponieść jest opłata sądowa, która zależy od rodzaju sprawy. Jest to kwota, którą należy uiścić na rachunek odpowiedniego sądu, aby ten zajął się sprawą. Przykładowo więc, opłata sądowa (zgodnie z ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) wynosi:
- Dla sprawy rozwodowej - 600 złotych;
- Dla sprawy o podział majątku wspólnego małżonków - zasadniczo 1000 złotych;
- Dla sprawy o ochronę dóbr osobistych - 600 złotych;
- Dla sprawy o ustanowienie drogi koniecznej - 200 złotych;
- Dla sprawy o zasiedzenie - 2000 złotych;
- Dla sprawy o stwierdzenie nabycia spadku - 100 złotych.
Powyższe kwoty są to tzw. opłaty stałe, tj. np. opłata sądowa przy sprawie o zasiedzenie to zawsze 2000 złotych - bez względu na wartość nieruchomości, która miałaby być zasiedziana.
Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przewiduje często opłatę w zależności od wartości przedmiotu sporu (tj. wartości dochodzonego roszczenia - np. wartości środków pieniężnych, o których zapłatę się ubiegamy). I tak w sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszące:
- do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;
- ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych;
- ponad 1500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych;
- ponad 4000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych;
- ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;
- ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;
- ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1000 złotych.
W sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych.
Przykładowo więc, jeżeli domagamy się od kogoś zapłaty 18 000 złotych to, aby wnieść przeciwko niemu pozew, konieczne jest uiszczenie opłaty w kwocie 1000 złotych na odpowiedni rachunek sądu, który ma rozpatrywać sprawę. Jeżeli zaś kwota dochodzona przez nas to 25 000 złotych, opłata sądowa to 5% tej kwoty, czyli 1250 złotych.
Jeżeli zdecydujemy się na pomoc adwokata lub radcy prawnego, dodatkowym stałym kosztem jest też opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych, którą uiszcza się na rachunek właściwego urzędu gminy (miejskiego).
Powyższe opłaty nie stanowią honorarium adwokata czy radcy prawnego. Zupełnie odrębnie należy rozpatrywać kwestię wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika (adwokata lub radcy prawnego) za prowadzenie sprawy. W tym przypadku najważniejszy jest nakład pracy, jaki jest wymagany w celu realizacji interesu Klienta. Ponadto, na stawkę adwokacką - co oczywiste - wpływ ma renoma kancelarii oraz kompetencje pełnomocnika (głównie jego wykształcenie - np. stopień naukowy - i doświadczenie zawodowe). Niemałe znaczenie ma też fakt, jak daleko od siedziby kancelarii będą odbywać się czynności procesowe - jeżeli adwokat lub radca prawny muszą np. dojeżdżać sporą liczbę kilometrów na rozprawy lub ustanawiać w związku z tym dodatkowe substytucje, w takim przypadku, przy wycenianiu usługi, należy wziąć dodatkowo pod uwagę także koszty dojazdu czy noclegu.
Zgodnie z delegacją ustawową zawartą w art. 16 ust. 2 i 3 Prawa o adwokaturze, Minister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie z dnia 22 października 2015 roku, w sprawie opłat za czynności adwokackie. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia stawki minimalne tych opłat wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy:
- do 500 zł - 90 zł;
- powyżej 500 zł do 1500 zł - 270 zł;
- powyżej 1500 zł do 5000 zł - 900 zł;
- powyżej 5000 zł do 10 000 zł - 1800 zł;
- powyżej 10 000 zł do 50 000 zł - 3600 zł;
- powyżej 50 000 zł do 200 000 zł - 5400 zł;
- powyżej 200 000 zł do 2 000 000 zł - 10 800 zł;
- powyżej 2 000 000 zł do 5 000 000 zł - 15 000 zł;
- powyżej 5 000 000 zł - 25 000 zł.
Należy pamiętać, że podane stawki to kwoty minimalne i w przeważającej części przypadków nie oddają całości wymaganego nakładu pracy do danej sprawy. Jednocześnie, niektóre sprawy o mniejszej wartości sporu wymagają podobnego zaangażowania, co sprawy warte więcej. Jednocześnie, godzi się zauważyć, że pełnomocnicy, którzy świadczą pomoc prawną, zawsze są zobowiązani uiszczać podatek VAT w wysokości 23% kwoty honorarium. Z tego też względu należy się liczyć z tym, że do kwoty należy doliczyć też należny podatek VAT.
Trzeba też pamiętać, że w przypadku wygranej sprawy w sądzie, na rzecz strony zwycięskiej zasądza się zwrot kosztów procesu, na którą to kwotę składają się przede wszystkim koszt opłaty sądowej i koszty zastępstwa procesowego (liczonego wedle podanych wyżej stawek minimalnych). Nadto, w ramach zwrotu kosztów procesu można dochodzić też wszystkich wydatków, które poniosło się celem dochodzenia swoich praw, a których poniesienie było konieczne. Regulacje te zapewniają choć w części zwrot kosztów postępowania sądowego stronie wygrywającej.
Istotnym jest też to, że przepisy dotyczące zwrotu kosztów procesu różnią się w przypadku zawarcia ugody przez strony czy wycofania pozwu (wniosku) przez jedną ze stron.
Dodatkowo, stawki powyższe (zarówno honorarium jak i opłaty sądowe) odnoszą się tylko do spraw cywilnych. Inaczej będą więc wyceniane sprawy o charakterze karnym czy administracyjnym.
Inaczej wycenia się też prowadzenie sprawy na etapie II Instancji i przed sądami centralnymi (tj. Sądem Najwyższym i Naczelnym Sądem Administracyjnym).
