Tajemnica adwokacka - gwarancja poufności

Jak większość osób doskonale wie - adwokata (oraz innych przedstawicieli zawodów prawniczych) obowiązuje tajemnica zawodowa. Ma ona na celu zagwarantowanie poufności informacji, które Klient przekazuje adwokatowi powierzając mu sprawę.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 Prawa o Adwokaturze, Adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej. Obowiązek ten nie jest w żaden sposób ograniczony w czasie (art. 6 ust. 2 PoA), a adwokata nie można zwolnić od zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę (art. 6 ust. 3 PoA). Przepis ten dotyczy nie tylko organów prowadzących postępowanie, więc należy przyjąć, że również sam Klient nie może zwolnić adwokata od zachowania tajemnicy. W polskim porządku prawnym brak jest bowiem osoby dysponenta tajemnicy adwokackiej.

Jak więc widać, obowiązek zachowania tajemnicy dotyczy nie tylko samego prowadzenia sprawy, ale także treści każdej interakcji Klienta z adwokatem, w tym również incydentalnych porad prawnych. Restrykcyjne regulacje dotyczące tajemnicy zawodowej mają na celu przede wszystkim zabezpieczenie interesu Klienta, jak również wzmocnienie zaufania do zawodu. Zachowanie tajemnicy adwokackiej jest również bezwzględnie nakazane przez Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) w § 19.

Pomimo tego, na gruncie różnych procedur polskiego prawa, tajemnica zawodowa adwokatów jest regulowana różnie.

W postępowaniu cywilnym adwokat ma prawo odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem tajemnicy adwokackiej (art. 261 § 2 k.p.c.). W postępowaniu cywilnym adwokat ma więc możliwość zabezpieczenia tajemnicy poprzez odmowę udzielenia sądowi żądanych informacji objętych tajemnicą zawodową. Z podobną sytuacją mamy do czynienia w postępowaniu administracyjnym (art. 83 § 2 k.p.a.).

W przypadku postępowania karnego sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana. Przede wszystkim na gruncie Kodeksu postępowania karnego (k.p.k.) należy wyróżnić szczególny rodzaj tajemnicy adwokackiej tj. tajemnicę obrończą, tj. wszystko to, czego adwokat dowiedział się w związku z pełnieniem funkcji obrońcy. Umownie, jako obrońcę określam też adwokata lub radcę prawnego, który udziela pomocy prawnej osobie zatrzymanej na tzw. 48 godzin.

Zgodnie z art. 178 k.p.k. obrońcy nie można w ogóle przesłuchiwać co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę. Oznacza to, że obrońca w ogóle nie może być świadkiem na te okoliczności.

Jednocześnie, ustawodawca wprowadził do ustawy art. 180 k.p.k., wedle którego osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy zawodowej mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek. W dalszej części art. 180 § 1 k.p.k. przewiduje się, że sąd lub prokurator dla dobra wymiaru sprawiedliwości może zwolnić te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej i tylko w przypadku, gdy nie da się tych okoliczności ustalić na podstawie innego dowodu (§ 2). Oznacza to, że ustawodawca teoretycznie przewiduje możliwość zwolnienia z tajemnicy adwokackiej, która nie jest tajemnicą obrończą. Przepis ten jest jednak bardzo problematyczny. Jest on bowiem wyraźnie sprzeczny z regulacjami art. 6 ust. 3 Prawa o Adwokaturze, który nie przewiduje wyjątków od zachowania tajemnicy adwokackiej. Można więc uznać, że w każdym przypadku "ustawa szczególna stanowi inaczej" i adwokat nie jest zobowiązany do ujawnienia tajemnicy adwokackiej nawet w przypadku dokonania przez sąd lub prokuratora zwolnienia z zachowania tajemnicy.

Regulację powyższą należy ocenić zdecydowanie negatywnie. Przepisy dotyczące tajemnicy adwokackiej powinny być niesprzeczne ze sobą i klarowne - tak, aby Klient wiedział, co czego adwokat jest zobowiązany i jakie on sam ma prawa.

Bez względu na regulacje prawne dotyczące tajemnicy adwokackiej, jej zachowanie jest częścią czegoś, co można nazwać "DNA Adwokatury". Dla każdego rzetelnego adwokata zachowanie tajemnicy jest oczywistością i jednym z podstawowych obowiązków, jakie nakłada na niego prawo. Z tego też względu, Klient nie powinien obawiać się, że szczegóły jego sprawy wyciekną poza jego relację z adwokatem. Za naruszenie tego podstawowego obowiązku adwokatowi grożą poważne konsekwencje dyscyplinarne - włącznie ze skreśleniem z listy adwokatów.